Ciąża jest niezwykłym okresem w życiu kobiety. W jej organizmie zachodzą skomplikowane przemiany metaboliczne.
Pierwsze objawy ciąży to zatrzymanie miesiączki i zmiany w piersiach, na przykład ich obrzmienie lub ściemnienie brodawek sutkowych.
Jeśli podejrzewasz, że jesteś w ciąży, powinnaś bezzwłocznie wykonać test ciążowy; w razie pozytywnego wyniku należy obliczyć termin porodu (do daty ostatniej miesiączki dodaje się czterdzieści tygodni).
Przez kolejnych dziewięć miesięcy w organizmie kobiety dokonują się ogromne zmiany hormonalne niezbędne do rozwoju płodu. Organizm podwaja, a czasem potraja liczbę niektórych hormonów, wytwarzając ponadto dwa dodatkowe – progesteron i gonadotropinę. Macica podlega gwałtownym zmianom, powiększając się od rozmiaru gruszki w pierwszym miesiącu ciąży do wielkości siedmio-, ośmiokrotnie większej w tygodniach poprzedzających poród. Kości i więzadła rozluźniają się poszerzając obszar miednicy na tyle, by mogło urodzić się dziecko.
W organizmie zachodzi również wiele zmian metabolicznych. Wszystkie tkanki wytwarzają więcej białka, zwiększa się poziom cholesterolu we krwi, z pożywienia absorbowana jest większa ilość wapnia, fosforu, potasu, żelaza i wielu innych składników odżywczych. Zmiany te rozpoczynają się już w pierwszym miesiącu ciąży, gdy płód znajduje się w początkowym stadium rozwoju. Do końca pierwszego miesiąca ma kształt „ogona” uformowanego z rdzenia kręgowego – jednakże można już dostrzec zaczątki głowy i szyi, zaczyna bić serce i krążyć krew.
Do końca drugiego miesiąca wykształcają się: układ kostny, kanał kręgowy, kończyny, narządy oraz mięśnie i kości. W trzecim miesiącu można już określić płeć dziecka.
Następnie rozwijają się wątroba i nerki, które natychmiast podejmują swoje funkcje. Płód, kurcząc gwałtownie mięśnie, zaczyna się poruszać, mimo że jego ruchy jeszcze przez następny miesiąc mogą być niewyczuwalne. Ruchy płodu zwykle są oznaką jego zdrowia, jeżeli jednak matka ich nie odczuwa, nie ma powodu do paniki – często się zdarza, że są nierozpoznawalne.
Płód oddycha tlenem dostarczanym przez łożysko tworzące się w trzecim miesiącu ciąży. Łożysko ochrania płód i dostarcza mu niezbędne składniki odżywcze.
Podczas gdy płód doskonale się rozwija, korzystając w pełni z wielu różnorodnych procesów metabolicznych zachodzących w ciele matki, organizm kobiety jest coraz bardziej wyczerpany, szczególnie w pierwszych ośmiu – dziesięciu tygodniach. W pierwszym trymestrze ciąży oprócz zmęczenia pojawiają się inne jeszcze dolegliwości. W miarę rozszerzania się macicy, zwiększa się nacisk na pęcherz, co powoduje konieczność częstszego oddawania moczu. Wywołuje to czasem infekcje pęcherza i pochwy, a leki mogą szkodzić płodowi. Zaleca się zatem korzystanie z bezpiecznych i skutecznych terapii naturalnych.
W pierwszym trymestrze ciąży produkowany jest hormon gonadotropiny, będący w tym okresie przyczyną mdłości i wymiotów, nazywanych „porannymi nudnościami” (które mogą pojawiać się także wieczorem i w ciągu dnia). W drugim miesiącu tego trymestru organizm kobiety wytwarza ponadto prolaktyny, które stymulują piersi, przygotowując je do karmienia niemowlęcia – często stają się obolałe, guzowate, twardnieją. Wzrost poziomu hormonów może być też przyczyną innych objawów. Czasem zmienia się wygląd skóry – może nasilić się pigmentacja, bywa, że pojawiają się pieprzyła i czerwone plamy w kształcie pajęczyn. Hormony mogą również wywołać lub nasilić wrażliwość na słońce, dlatego kobiety o jasnej karnacji, podatne na oparzenia słoneczne, powinny unikać nadmiernego wystawiania się na jego działanie. Natomiast kobiety o bardzo śniadej cerze mogą sobie pozwolić na większą dawkę promieni słonecznych. Ponieważ hormony stymulują błony śluzowe nosa i głowy, w tym okresie przeważnie zaczynają się problemy z zatokami, które mogą utrzymywać się do końca ciąży. Wraz ze zmianą poziomu hormonów kobieta ciężarna staje się rozdrażniona i nadpobudliwa. W miarę jednak jak organizm zaczyna się dostrajać do ogromnych zmian pierwszego trymestru, zmęczenie ustępuje, mijają nudności i bolesność piersi, pozostałe objawy stają się mniej dokuczliwe, co w rezultacie prowadzi do stanu równowagi emocjonalnej i dobrego samopoczucia, charakterystycznych dla drugiego trymestru ciąży.
W tym okresie wiele kobiet zaczyna odczuwać radość z powodu macierzyństwa. Zwiększa się ilość płynu owodniowego; czasem odbywa się to gwałtownie, najczęściej w czwartym miesiącu ciąży. U kobiety, która przeszła kilka porodów, przeważnie wcześniej ciąża jest widoczna, ponieważ wewnętrzne ścianki brzucha są bardziej rozciągnięte. Również w tym okresie mogą wystąpić pierwsze skurcze macicy, trwające już do końca ciąży. Płód przez cały ten czas intensywnie się rozwija.
W czwartym miesiącu można wyczuć bicie serca płodu – czasem dwukrotnie szybsze niż u dorosłego człowieka. Po raz pierwszy kobieta może poczuć ruchy dziecka – na początku bardzo niewyraźne, później łatwo rozpoznawalne.
W piątym miesiącu długość płodu wynosi około 25 centymetrów, a waży on prawie ćwierć kilograma. Rysy twarzy dziecka są w pełni wykształcone, skóra jeszcze pomarszczona – stopniowo, w miarę narastania tkanki tłuszczowej, będzie się wygładzać. Całe ciało okrywa i chroni specjalna substancja, podobna w konsystencji do twarogu. Matka może już wyczuć niektóre części ciała dziecka. W szóstym miesiącu ciąży skóra płodu, dotychczas błyszcząca i jaskrawoczerwona, pokrywa się meszkiem.
W ciągu ostatniego trymestru znaczny przyrost wagi kobiety ciężarnej jest powodem wielu przykrych dolegliwości. Wzrost wagi u większości kobiet wynosi od 5 do 25 kilogramów. Średni przyrost ciężaru ciała wynosi odpowiednio: 1-10 kg w pierwszym trymestrze, 4,5 kg w drugim i 5 kg w trzecim. Około półtora kilograma przyrostu wagi ciała wiąże się z zatrzymaniem płynów, przede wszystkim w tkance twarzy i palców. Wynika to ze wzmożonej pracy układu krążenia – organizm matki musi dostarczyć płodowi podstawowe składniki odżywcze i odprowadzić zbędne produkty przemiany materii. W wyniku zmian hormonalnych, powodujących rozluźnienie okrężnicy, ciężarne cierpią niejednokrotnie na obstrukcje wywołane naciskiem macicy na jelita. Często też na piersiach, brzuchu i pośladkach pojawiają się szerokie, białe lub brązowe rozstępy skórne. Po porodzie na ogół znikają.
Zmiany hormonalne mają też wpływ na cerę; na twarzy mogą wystąpić ciemne, brązowawe plamy, które przeważnie ustępują kilka miesięcy po porodzie.
Zmniejszona ilość wapnia w organizmie powoduje skurcze mięśni, szczególnie nóg. Często też pojawiają się obrzęki kończyn dolnych, szczególnie w okolicy kostek, które nie są spowodowane zatrzymaniem płynów, lecz zwiększonym naciskiem macicy na żyły doprowadzające krew do nóg. Nacisk macicy może być też przyczyną powstania żylaków, obrzmienia żył nóg oraz hemoroidów – wskutek nacisku na żyły odbytu. Jeśli obrzękom towarzyszy wysokie ciśnienie krwi, bóle głowy i/lub zaburzenia widzenia, objawy te mogą być oznaką toksemii – rzadko występującego, lecz poważnego powikłania ciążowego.
Powiększenie się macicy wpływa na wiele innych funkcji ciała. Mniejsza objętość płuc ogranicza możliwość ich rozszerzania się, co przy dodatkowym zapotrzebowaniu na tlen oznacza konieczność przyspieszenia oddechu. Niektóre kobiety doświadczają w tym okresie zawrotów głowy w wyniku obniżonego ciśnienia krwi, spowodowanego naciskiem macicy na naczynia krwionośne. Często ciężarna stara się zrównoważyć zwiększony ciężar macicy odchylając ciało do tyłu (zwłaszcza w ostatnim miesiącu ciąży), co z kolei bywa powodem bólu pleców.